شهر جدید در استان تهران، به معنی افزایش ریسک زلزله

اعتمادآنلاین| روز شنبه 11 اردیبهشت معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی در نامه‌ای به استاندار تهران مصوبه شورای عالی معماری و شهر‌سازی مبنی بر تصویب احداث شهر جدید خوارزمی در زمین‌های شهرک زیتون را اعلام کرد.

به گزارش روزنامه اعتماد، شهر تهران و استان تهران از نظر خطر زمین‌لرزه در جنوب رشته کوه‌های البرز در پهنه‌ای بسیار پر خطر از دید رخداد زمین‌لرزه‌های شدید قرار دارد.

شرق استان تهران به ویژه در اردیبهشت 99 با زمین‌لرزه با بزرگای 5 دماوند لرزید، محل تلاقی دو گسل مهم مشا (قطعه شرقی) و گسل شمال تهران است.

با افزایش جمعیت شهر و استان تهران و احداث شهر جدید، ساکنان در معرض خطر زلزله بیشتر شده و ریسک زلزله در این منطقه افزایش می‌یابد.

در 23 دی‌ماه 93 شهردار وقت تهران گفت با آنکه سقف جمعیتی شهر تهران مطابق سند طرح جامع پایتخت مصوب سال 86 در افق سال 1404، 8.7 میلیون نفر تعیین شده است، اما سقف جمعیتی شهر تهران در سال 1400 به 9.5 میلیون نفر خواهد رسید.

وضعیت امروز تهران بسیار پیچیده است جمعیت صبح شهر تهران با اضافه شدن جمعیتی که از سایر شهرهای استان تهران و سایر استان‌های پیرامون به تهران می‌آیند حدود 13.5 میلیون نفر می‌شود.

در حالی که بر اساس برآوردهای متخصصان تسهیلاتی که در آن ایجاد شده برای حدود 4 میلیون (تا حداکثر 5 میلیون نفر) جمعیت مناسب است.

در ابتدای سال 1400 جمعیت شبانه و ثابت شهر تهران در حد 9.3 میلیون نفر و نزدیک به پیش‌بینی شهردار اسبق تهران است. سالانه 100 تا 150 هزار نفر به جمعیت این شهر - عمدتا به عنوان مهاجرانی که به تهران و پیرامون آن می‌آیند - اضافه می‌شود.

شهر شهریار در غرب تهران در سال 57 حدود 20 هزار جمعیت در شهریار و قلعه حسن‌خان داشت. اکنون حدود 750 هزار نفر در شهرستان شهریار و 700 هزار نفر در شهرستان قدس در غرب استان تهران (جمعا حدود 1.5 میلیون نفر) جمعیت دارد و این موضوع رشد حدود 30 برابری را طی 43 سال گذشته در این محدوده غربی استان تهران نشان می‌دهد.

رشد کنونی جمعیت این محدوده سالانه 8 درصد برآورد شده است و عمدتا از مهاجرانی هستند که همچنان به استان تهران می‌آیند.

گسل شمال تهران از روستای کلان در شمال شرق لواسان در 35 کیلومتری شمال شرق تهرانپارس شروع می‌شود و به شهر لواسان و سپس لشکرک و گردنه قوچک و سپس سوهانک می‌رسد. توان لرزه‌زایی گسل شمال تهران نشان از رخداد زلزله‌ای با بیشینه بزرگای 7.5 دارد.

19 اردیبهشت 99 که زمین لرزه با بزرگای 5 روی گسل مشا در 5 کیلومتری شمال دماوند در شرق استان تهران رخ داد و پس‌لرزه‌های متعدد آن مدام گزارش شدند و لرزش‌هایی که در لرزه اصلی و در نیمه شب موجب دو نفر کشته و خسارت‌های محدودی در دماوند و مشا و برخاستن تعداد زیادی از مردم تهران از خواب شد، بحث در مورد ریسک زلزله در تهران مجددا به بحث روز تبدیل شد که انتظار می‌رفت به عنوان زنگ هشدار در مورد زلزله‌های تهران و احتمال رخداد یک زلزله شدید عمل کرده باشد که ظاهرا این انتظار برآورده نشده است.

بعد از زلزله 19 اردیبهشت مشا بررسی مفصلی روی لرزه‌خیزی استان تهران، نشان داد که احتمال رخداد یک زلزله با بزرگای 7 روی گسل مشا بعد از زمین‌لرزه 19 اردیبهشت 99 افزایش یافته است.

احتمال رخداد زلزله شدید روی گسل‌های پیرامون تهران، حتی بدون در نظر گرفتن زلزله‌های 99 وجود داشته است. تمام این لرزه‌خیزی گسل مشا و مورد بحث به قطعه شرقی گسل مشا مربوط بوده که از روستای کلان (در لواسانات) در غربی‌ترین نقطه خود آغاز می‌شود و از مشا می‌گذرد و در نهایت در جنوب غرب فیروزکوه با گسل فیروزکوه تلاقی می‌یابد. البته در مورد شهر تهران باید به قطعه مرکزی گسل مشا نیز توجه کرد که از روستای کلان لواسانات آغاز می‌شود و از شمال فشم و از محل شهر میگون در شمال تهران عبور می‌کند.

این قطعه مرکزی گسل مشا به‌رغم آنکه فعال است، ولی فعلا زلزله‌ای نشان نداده است. به نظر می‌رسد که این قطعه مرکزی گسل مشا در حالت سکوت لرزه‌ای ناشی از قفل‌شدگی گسل قرار گرفته است.

بخش‌هایی از قطعه مرکزی گسل مشا از فاصله حدود 10 تا 15 کیلومتری بخش‌های شمال و شمال شرقی تهران رد می‌شود.

پس بخش‌هایی از شمال تهران در محدوده حوزه نزدیک قطعه مرکزی گسل مشا نیز قرار می‌گیرد (علاوه بر اینکه خود در پهنه گسل شمال تهران قرار دارند).

در 55 سال اخیر در شهر تهران توسعه‌ای ناپایدار ادامه دارد. حدود هفت‌ونیم ‌میلیون نفر هم در حلقه 50 کیلومتری تهران زندگی می‌کنند. این به معنی این است که حدود 20‌ درصد جمعیت کشور در این محیط زندگی می‌کنند و بیشتر از 40‌ درصد اقتصاد کشور و دانشگاه‌های مهم، در شهر تهران متمرکز است.

توسعه تهران به صورت متمرکز که این‌ همه در معرض زلزله و سایر سوانح است، در جهت خنثی کردن درس‌هایی بوده که از زلزله‌های پیشین گرفته‌ایم! احداث شهر جدید در شرق استان تهران تمرکز جمعیت را باز هم در استان تهران بیشتر خواهد کرد و با افزایش معرضیت جمعیت به افزایش ریسک زلزله در استان تهران می‌انجامد.