پرونده خبری هفته| این یک قلم انسولین / تجویز بازگشت به عقب با انسولین تزریقی

اعتمادآنلاین| الهام نداف- «انسولین نیست»، این دو کلمه‌ این روزها یکی از ترندهای توییتر فارسی است. مشکلی که پنج میلیون ایرانی نگران آن هستند و مسئولان هم با وعده تامین انسولین ایرانی در داروخانه‌ها، سعی در مرتفع کردن آن دارند.

«اصلاً انسولین چیست؟ انسولین یک ماده حیاتی برای فرد دیابتی است؛ یعنی اگر چند روز به بیمار نرسد، می‌میرد و خطر جانی تهدیدش می کند. آیا شما این چند روز شنیده‌اید کسی به خاطر نبودن انسولین مشکلی پیدا کند؟ خوشبختانه خیر». این بخشی از صحبت‌های اسدالله رجب، رئیس انجمن دیابت کشور، است. او گفته کمبود انسولین یک سال است در کشور وجود دارد و خوشبختانه کسی از بی‌انسولینی نمرده است!»

پس مشکل کجاست؟ چندی پیش روابط عمومی سازمان غذا و دارو در واکنش به اعتراضات جسته و گریخته بیماران دیابتی به کمبود انسولین در متنی تاکید کرد: «قید لفظ کمبود داروی انسولین صحیح نیست، زیرا ویال انسولین تولید داخل به وفور در کشور وجود دارد و تنها عرضه اَشکال قلمی انسولین در مقاطعی که ناشی از اختلال در تامین و ارسال ارز به منابع خارجی باشد، موقتاً با وقفه روبه‌رو شده است.»

انسولین قلمی اما مورد استفاده بسیاری از بیماران دیابتی است، جامعه آماری‌ای که رقم قابل توجهی از جمعیت بالای 20 سال کشور را به خود اختصاص می‌دهد. اما از 8 میلیون نفر بیمار دیابتی در کشور، چیزی حدود 5 میلیون نفر از بیماری خودآگاه هستند و بنابراین جمعیتی حدود 600 تا 700 هزار نفر به انسولین روزانه نیاز دارند که برخی روزی یک‌بار و گاهی تا روزی چهار بار باید انسولین بزنند.

در ادامه، نبود این داروی اساسی در بازار، کاربران شبکه‌های اجتماعی را بر آن داشت تا با نوشتن از نبود انسولین، توجه دنیا را به کمبود دارو در ایران جلب کنند. برخی از آنها که تحریم‌ها را در این باره مقصر می‌دانند با انتشار توییت‌هایی به زبان انگلیسی سعی کرده‌اند که صدای خود را به گوش جامعه جهانی برسانند. اما بیشتر انتقادات به وضعیت داخل کشور و عملکرد ضعیف مسئولان است. عده‌ای از کاربران هم به ماجرای قاچاق دارو به عراق اشاره کردند و گفتند انسولین موجود است، اما قاچاق می‌شود.

اولین واکنش رسمی به این اعتراض مجازی صحبت‌های محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو، بود. به گفته او «کمبود‌های مقطعی تنها در مورد انسولین قلمی است و دلیل آن هم مشکلات ناشی از تامین ارز و انتقال آن به شرکت‌های خارجی طرف قرارداد به دلیل تحریم‌ها علیه ایران است.» شانه‌ساز همچنین از ترخیص 2 محموله انسولین قلمی توسط گمرک خبر و وعده داد: «در آینده نزدیک این دارو با کد ملی بیماران توزیع می‌شود. همچنین انواع قلم‌های این دارو تا پایان سال آینده (سال 1400) در داخل تولید و نیاز کشور برطرف خواهد شد.»

کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو، هم در این خصوص گفت: «به دلیل مشکلات تحریم برای تبادلات بانکی، ممکن است مانند روزهای اخیر به صورت مقطعی با کمبود برخی اقلام انسولین قلمی مواجه شویم، اما به زودی 2 محموله وارد کشور می‌شود و کمبود فعلی رفع خواهد شد». جهانپور این را هم گفت که: «حداقل 2 خط تولید انسولین قلمی در کشور راه‌اندازی شده‌ و سعی بر این است که در ماه‌های آینده با توسعه این خط‌ها به تدریج نیاز به انسولین قلمی در داخل کشور رفع شود».

اظهارنظر سخنگوی سازمان غذا و دارو اما به اینجا ختم نشد و با یک کامنت جنجالی زیر پست یکی از کاربران توییتر که از نبود انسولین شکایت کرده بود، حواشی فراوانی ایجاد کرد. جهانپور در پاسخ به این کاربر نوشت: «دوز دارو را کم کنید» و با همین یک جمله مورد هجمه‌های فراوانی قرار گرفت.

در این میان برخی مسئولان تحت پوشش بیمه‌ای قرار گرفتن این نوع انسولین را اشتباه می‌دانند. حیدر محمدی، مدیرکل نظارت بر دارو و فرآورده‌های تحت کنترل سازمان غذا و دارو، یکی از آنهاست. او معتقد است اشتباهی که درگذشته انجام شد، این بود که انسولین قلمی زیر پوشش بیمه قرار گرفت و 90 درصد یا نزدیک به صد درصد انسولین قلمی بیمه شد. صنعت بیمه در ایران با توجه به توان اقتصادی بیمه‌ها الزاماتی دارد، معلوم است وقتی که هم انسولین انسانی تزریقی و هم انسولین قلمی خارجی تحت پوشش بیمه برود همه می‌خواهند انسولین قلمی استفاده کنند. اصلاً عقلانی نیست در این شرایط اقتصادی حجم زیادی ارز از کشور به خاطر انسولین قلمی خارج شود، در حالی که انسولین تزریقی با قیمت مناسب در کشور تولید می‌شود.»

مشکل اصلی انسولین اما تا اینجا انسولین دیالوگ (تولید خارج) است. با وجود اینکه مقامات مسئول کمبود انسولین قلمی (آنالوگ) را ناشی از تحریم‌ها می‌دانند، اما گزارش‌هایی منتشرشده که بحث قاچاق انسولین را تایید می‌کند. این مساله‌ای است که محمود نجفی‌عرب، رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران، هم به آن پرداخته است و می‌گوید: «بیش از 1.5 برابر نیاز کشور انسولین وارد کشور شده است. به روال هر سال. پس نباید هیچ کمبودی وجود داشته باشد. اما انسولین وارد شده، دوباره صادر می‌شود. یا به عبارتی از راه‌های غیرقانونی از کشور خارج می‌شود.» این روند همان قاچاق معکوس است که این روزها در خبرها زیاد از آن گفته می‌شود. همین مساله هم باعث شده بازار سیاه انسولین برای بیماران دیابتی داغ شود. حالا گزارش‌هایی از عرضه این دارو در بازار سیاه منتشر شده که از افزایش هشت برابری قیمت انسولین حکایت دارد.

بر اساس گزارش‌های مسئولان، سالانه حدود 140 تا 150 میلیون یورو برای واردات سالانه انسولین‌های آنالوگ یا قلمی در نظر گرفته می‌شود که باید به تدریج این ارز به شرکت‌ها داده شود تا بتوانند انسولین قلمی را وارد کنند. فعلاً به علت تامین نشدن به موقع این ارز، انسولین قلمی ذخیره‌شده در انبارها رو به اتمام است و در این شرایط، دلالان، سودجویان و سوءاستفاده‌کننده‌ها وارد میدان شده‌اند و انسولین را خریده و با قیمت سه تا پنج برابر و بدون بیمه به بیماران می‌فروشند. در حال حاضر نگرانی این است که برخی بیماران دیابت به علت همین کمبود انسولین، میزان کمتری انسولین تزریق ‌کنند؛ مثلاً به جای 30 واحد، 10 واحد انسولین بزنند و به‌ همین علت قند خون تعداد زیادی از بیماران دیابت از کنترل خارج شود و خطر مرگ را به دنبال داشته باشد. در همین حال گفته می شود برگشت بیماران دیابتی به انسولین‌های انسانی تزریقی یک عقبگرد است و هر روز نمی‌شود روش درمانی بیماران را عوض کرد.

در این میان بی‌اطلاعی اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس درباره نبود انسولین قلمی در بازار قابل توجه است. علی‌اصغر باقرزاده یکی از اعضای این کمیسیون با اظهار بی‌اطلاعی از کمبود انسولین در کشور تاکید کرده اگر انسولین قلمی هم نباشد، مشکلی ایجاد نمی‌شود و با انسولین رگولار می‌توان مشکلات را حل کرد.» یحیی ابراهیمی، دیگر عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، هم گفته: «من اطلاعی از کمبود انسولین در ایران ندارم و باید سوال کنم. اما همان‎طور که می‌دانید مواد اولیه انسولین از خارج از کشور وارد می‌شود. هیچ فرقی بین انسولین‌‌های قلمی و قدیمی هم وجود ندارد.»

تحریم‌ها همچنان علت شماره یک کمبود دارو در کشور است، مشکلی که محدودیت‌های فراوانی برای بیماران و تامین داروها ایجاد کرده، اما سوال مهم اینجاست که در این شرایط بحرانی، مسئولان چه تدبیری برای جلوگیری از قاچاق معکوس دارو از کشور اتخاذ کرده‌اند؟