«اعتمادآنلاین» از مالچ‌پاشی و سود و زیان آن برای منطقه گزارش می‌دهد:
مالچ‌پاشی، دوست یا دشمن محیط‌زیست؟
انتشار تصاویری از مالچ‌پاشی در منطقه حسین‌آباد و روستای ابوزیدآباد استان اصفهان در ماه گذشته فعالان محیط‌زیست را بر آن داشت تا به انتقاد از این موضوع برخیزند. فعالان منطقه معتقدند که این شکل از مالچ‌پاشی به طور کلی اکوسیستم منطقه را نابود خواهد کرد.
اعتمادآنلاین| وقتی مالچ‌پاشی با قدمت 50ساله و هدف نجات خاک از فرسایش و نابودی روی کار آمد، شاید کسی تصورش را هم نمی‌کرد که همین تکنیک مالچ‌پاشی به تهدیدی جدی برای محیط‌زیست بدل شود. آن‌قدر که می‌گویند دیگر مضرات مالچ‌پاشی ، بیش از سود آن است.
مالچ را می‌توان پوشش غیر‌زنده‌ای نامید که به عنوان محافظی برای گیاهان در زمستان به کار می‌رود و آنها را در برابر تغییر دمای شدید خاک و از دست رفتن آب زمین حفظ می‌کند. مالچ همچنین جلوی رشد علف‌های هرز را می‌گیرد، باعث تثبیت شن‌های روان می‌شود و انسان را با ایجاد شرایط مورد نظر، در رسیدن به اهداف مختلف برای زندگی در مناطق بیابانی، یاری می‌کند. این روش اما به شکل نفتی یعنی مالچ نفتی در کشور اگرچه سابقه‌ای 50ساله دارد، اما مدتی است که به یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های محیط‌زیستی هم بدل شده است.
نقاط مثبت مالچ نفتی این است که کارایی بسیار بالایی دارد و می‌تواند دوام داشته باشد. با توجه به اینکه کشورمان منبع اصلی نفت را دارد، تولید مالچ نفتی می‌تواند ارزان تر تمام شود، اما به طور کلی در گذشته تولید مالچ خیلی ارزان بود. در زمانی که دچار مشکل تحریم نفتی و مشکلات فراورده‌های نفتی بودیم پالایشگاه‌ها به سمتی رفتند که مالچ نفتی تولید نکنند. چون قیمت آن ارزان بود، دیگر محصولات نفتی مثل قیر را تولید کردند که ارزش افزوده بسیاری برای پالایشگاه‌ها داشت.
از سوی دیگر استفاده از این ماده برای مردم منطقه هم مضراتی به همراه دارد. یکی از مشکلات مالچ نفتی این است که ترکیبات فرّار تولید می‌کند. این ترکیبات فرّار اکثراً ترکیبات گوگردی و آروماتیکی هستند که برای مردم آن منطقه می‌توانند مشکل بو و حتی مشکلات تنفسی ایجاد کنند. همچنین اظهارنظرهایی شده مبنی بر اینکه استفاده از این ماده می‌تواند برای مردم منطقه مشکلاتی از قبیل بیماری سرطان هم به وجود آورد. هرچند این تئوری هنوز تایید نشده است.
ضمن اینکه رنگ سیاه مالچ هم خطرات دیگری برای خاک به همراه می‌آورد. رنگ سیاه مالچ‌ها سبب می‌شود که جذب و نور و گرما شدت یابد و همین امر هم حرارت خاک را افزایش می‌دهد. این افزایش حرارت به مرور زمان بر بیولوژیک خاک اثر می‌گذارد و در نتیجه باعث تخریب محیط‌زیست می‌شود.
اما نکته مهم دیگری هم وجود دارد و آن نحوه استفاده از این مالچ‌هاست. مهران کیانی‌راد عضو هیات علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی با اشاره به اهمیت این موضوع می‌گوید: «ابتدا باید مالچ نفتی را بپاشند و بعد جاهایی را که می‌خواهند گیاه بکارند گود کنند و جایی را که مالچ‌پاشی شده تخلیه کرده و سپس آنجا نهال بکارند. اما مالچ اگر روی سطح خاک پاشیده شده باشد، کل پوشش گیاهی روی سطح خاک را از بین می‌برد.»
به گواه حاضران در منطقه اما، مالچ‌ها نه تنها کمکی به منطقه نمی‌کنند بلکه مشکلات متعددی هم پدید می‌آورند.
عوارض مالچ؛ از تغییر زیست‌بوم تا ایجاد سرطان
انتشار تصاویری از مالچ‌پاشی در منطقه حسین‌آباد و روستای ابوزیدآباد استان اصفهان در ماه گذشته فعالان محیط‌زیست را بر آن داشت تا به انتقاد از این موضوع برخیزند. فعالان منطقه معتقدند که این شکل از مالچ‌پاشی به طور کلی اکوسیستم منطقه را نابود خواهد کرد. بیژن نقدی یکی از این فعالان است. او با انتقاد از این طرح به اعتمادآنلاین می‌گوید: «مشکل ابتدایی ما با نوع مالچ‌هاست. مالچ نفتی، سیمانی و نمکی هر کدام مضرات خودشان را برای خاک و زیست‌بوم منطقه ایجاد می‌کنند. اگرچه ارگان‌هایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند توصیه‌هایی برای نحوه افزایش کیفیت مالچ‌ها ارائه داده‌اند، اما این موارد اجرا نمی‌شود. جلوگیری از رشد و نمو گیاه، تغییرات بیولوژیکی در آب و خاک و گیاهان منطقه، و وقوع توفان نمک تنها چند نمونه از عوارضی است که این مالچ‌ها برای منطقه به همراه دارد.»
او همچنین به آلودگی‌های محیطی هم اشاره می‌کند: «ضمن اینکه مالچ باعث آلودگی محیط‌زیستی می‌شود و بوی بدی هم ایجاد می‌کند. علاوه بر این، مردم نگران بروز بیماری‌های گوناگون هستند.»
این فعال محیط‌زیست به توضیح ابعاد دیگر مالچ‌پاشی‌های نفتی اخیر هم می‌پردازد: «باد مالچ‌های پاشیده‌شده را به راحتی بلند می‌کند و این مواد در هوا و در مناطق دیگر حرکت می‌کنند. همچنین امکان دارد این مواد به زیر زمین نفوذ پیدا کنند یا به مرور زمان مواد نفتی داخل‌شان تبخیر شود. این اتفاق در نهایت منجر به نابودی آب و خاک منطقه خواهد شد و نه تنها محیط‌زیست را از بین می‌برد بلکه ضربه جدی‌‌ای به کشاورزی منطقه هم وارد می‌کند. به دنبال همین مسائل، مشکلات زیادی از قبیل بحران اقتصادی برای مردم استان نیز به وجود خواهد آمد.»
نقدی در نهایت می‌گوید: «اگرچه آثار این مالچ‌ها بر وضعیت سلامت هنوز در دست تحقیق است و حتی احتمالاتی در مورد بروز سرطان در انسان‌ها هم وجود دارد، اما نکات برجسته مرتبط با سلامت به شدت نگران‌کننده شده است. در برخی تحقیقات گزارش شده که بر اثر مالچ‌پاشی نفتی، عناصر سنگین مانند سرب، نیکل و منگنز، بعضاً بیش از مقادیر مجاز در مناطق وجود داشته که می‌تواند منجر به ایجاد بیماری‌های تنفسی شود. از همین روست که اکنون استفاده از مالچ‌های نفتی، برای محافظت خاک در برابر فرسایش بادی، در هاله ابهام است و مواد جایگزین توصیه می‌شود.»
مالچ، ظلم و خیانت به زیست‌بوم است
اما به اعتقاد حسینعلی نریمانی، تغییرات اقلیمی و افزایش سرعت این تغییرات باعث شده زندگی روستاییان که حضورشان در منطقه قدمت بالایی دارد دچار مشکلات بهداشتی شود.
پیشتر رئیس اداره بیابان‌زدایی اداره کل منابع طبیعی اصفهان ممانعت از فرسایش بادی تپه‌های شنی را که در چند کیلومتری روستای ابوزیدآباد است امری اجتناب‌ناپذیر قلمداد کرد: «طرح پیشنهادی منابع طبیعی، کاشت نهال و قلمه گیاهان سازگار با محیط، روی تپه‌های شنی فعال منطقه است؛ تپه شنی فعال تپه‌هایی هستند که پوشش گیاهی روی آنان کم و پراکنده است و شن‌های روان، روی سطح این تپه‌های بی‌قید، معضلی است که از اواسط اردیبهشت‌ماه، و با بادهای شمال به جنوب، روستا را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.»
او ادامه داد: «در طرح مالچ‌پاشی، نهال یا قلمه درختچه‌های سازگار با بیابان نظیر تاق در ردیف‌های مشخص کاشته شده و یک وعده در ماه آبیاری می‌شوند و پاشیدن مالچ روی درختچه‌ها بعد از کاشت ضروری است. مالچ پاشیده‌شده از فرسایش خاک اطراف نهال‌ها ممانعت به عمل می‌آورد، همچنین درختچه‌ها زیر شن‌های پراکنده مدفون نمی‌شوند و مهم‌تر از همه، سطح روغنی مالچ مانع تبخیر رطوبت حاصل از بارش‌های بهاری می‌شود. رشد تدریجی درختچه‌های کاشته‌شده در شن و ماسه تپه‌های فعال، به صورت نپکا (گلدان‌های طبیعی) زمین‌گیر و نهایتاً تپه‌های غیرفعال جدیدی ایجاد می‌شود که شن‌های سرگردان را در محیطی مرتع‌مانند ماندگار می‌کند.»
در مقابل، پروفسور کردوانی پدر کویرشناسی پاشیدن مالچ‌های زیستی را ظلم در حق محیط‌زیست می‌داند و به اعتمادآنلاین می‌گوید: «پس از پاشیدن مالچ به نظر می‌رسد منطقه کاملاً سوخته است. از طرف دیگر بوی نفتی که در فضا می‌پیچد برای سلامت ضرر دارد. گیاهان منطقه به سرعت با حرارت این مالچ‌ها از بین می‌روند. از همه مهم‌تر رعایت نکردن نکات مهمی از جمله نحوه پاشیدن مالچ‌ها در منطقه می‌تواند آسیب بزرگی همچون سیل به بار آورد. همان اتفاقی که در آران و بیدگل هم رخ داد و سه سال زمان برد تا اثراتش از بین برود. برای همین هم هست که می‌گوییم چنین کاری عین ظلم به محیط‌زیست است.»
او ادامه می‌دهد: «از سال 1344 شاهد تلاش برای تثبیت تپه‌های شنی هستیم، اما همواره مالچ راهکار ضروری نبوده و راه‌های بهتری نیز وجود دارد. اما سوال اساسی اینجاست که وقتی راه خوبی همچون ایجاد پوشش گیاهی برای مناطق وجود دارد، چرا باید سراغ راهکار پرریسک و خطرناکی همچون مالچ‌پاشی برویم؟ بادشکن‌های طبیعی به خوبی می‌توانند از پوشش گیاهی استفاده کنند و علاوه بر اینکه هیچ ضرری برای اکوسیستم منطقه ندارند، بسیار هم مفید هستند.»
ایجاد پوشش گیاهی از یک سو و همچنین استفاده از ریگ جزو پیشنهادهایی است که فعالان محیط‌زیست آن را جایگزین خوبی برای مالچ‌ها برمی‌شمرند. ریگ‌ها ارزان، ساده و دائمی هستند، اثر نابودی کمتری نسبت به مالچ نفتی دارند و همچنین استفاده از ریگ‌های رنگی می‌تواند عامل ایجاد فضای گردشگری در منطقه شود. از سویی ریگ دارای دانه‌های درشت به اندازه بادام است و در طبیعت به وفور یافت می‌شود و برای تولید آن نیازی نیست کارخانه‌ای احداث شود.
از همین روست که برخی از فعالان محیط‌زیست معتقدند مالچ‌پاشی از اساس طرحی است که بعضی‌ها آن را برای گرفتن بودجه از سازمان محیط‌زیست به میان آوردند. در غیر این صورت به هیچ وجه روشی همسو و سازگار با طبیعت نیست. ضمن اینکه این پروژه‌ها عموماً آمریکا را به عنوان کشوری باسابقه در این امر معرفی می‌کنند، اما از قضا آمریکا دقیقاً جزو همان کشورهایی است که به ویژه بعد از روی کار آمدن رئیس‌جمهور جدیدش، دونالد ترامپ، به هیچ عنوان برای محیط‌زیست ارزش قائل نیست؛ در نتیجه نمی‌تواند الگوی مناسبی در این زمینه باشد.
دیدگاه تان را بنویسید