دنیای پساکرونا/ چالش زندگی بعد از فاصله اجتماعی

اعتمادآنلاین| به گفته رافائل بر، در گاردین، قرنطینه‌ای که در ذهن ما نهادینه شده، آخرین محدودیتی است که برداشته خواهد شد. دلایل دور ماندن از یکدیگر برای ما پذیرفته شده است و ویروس کرونا ما را تبدیل به انسان‌هایی محتاط خواهد کرد. پس از این ما باید اعتماد کردن را دوباره بیاموزیم. بدون شک دنیای پس از کرونا دنیای متفاوتی خواهد بود. «رافائل بر» در این مقاله تفاوت‌ها و چالش‌های آینده را بررسی کرده است.

وقتی فیلم‌های قدیمی را نگاه می‌کنیم از لمس کردن و دست دادن در آنها شوکه می‌شویم؛ منظورم از «قدیمی» هر فیلمی است که قبل از مارس 2020 ضبط شده است. زمانی که مردم در صف‌های به هم فشرده به رستوران می‌رفتند و سکه‌های کثیف را به هم می‌دادند و با همان دست‌های کثیف لیوان نوشیدنی را از هم می‌گرفتند. آیا ما واقعاً این‌طور زندگی می‌کردیم؟

نهادینه شدن فاصله اجتماعی

اینکه نزدیک یکدیگر بودن در دوران قبل از کرونا این‌قدر برایمان بیگانه است، نشان‌دهنده این است که چقدر خوب دلایل دور ماندن از یکدیگر در ما نهادینه شده. این تغییر فرهنگی است نه سیاسی و با کم شدن محدودیت از سوی دولت‌ها تمام نخواهد شد. حتی اگر برخی مغازه‌ها اجازه بازگشایی پیدا کنند یا مدرسه‌ها به صورت نیمه‌وقت باز شوند، لزوم حفظ کردن فاصله با یکدیگر تا زمانی که خطر شیوع وجود دارد باقی خواهد ماند.

در غیاب واکسن، پایانی بر این ریسک وجود ندارد. زمان زیادی طول خواهد کشید تا غریبه‌ها دوباره با هم دست بدهند و حتی شاید این عادت فراموش شود.

اینها بخشی سطحی از بحران کووید-19 نیست. جوامع درست به اندازه قوانین، با سنت‌ها و مناسک هم شکل می‌گیرند؛ به عنوان مثال هیچ قانونی بیرون زدن از صف را ممنوع نمی‌کند، اما مردم بریتانیا هنوز در مورد آن حس عمیقی از رعایت عدالت را دارند.

پس از آنکه محدودیت‌های قرنطینه برداشته شود این سد بهداشتی در ما باقی خواهد ماند. هر بار دست دادن یا استفاده از یک بسته چیپس مشترک یک قرارداد اجتماعی کوچک است. یک اعلام نزدیکی. و بدون نزدیک بودن فیزیکی باید برای تعیین این نشانه‌ها با هم صحبت کنیم.

امکان گسترش سیاست‌های استبدادی

می‌توانیم روش تکامل‌گونه بشر را بررسی کنیم. در گذشته پذیرفتن دشمنان به حریم خصوصی بهای معینی داشت و ما از همان زمان مستعد هستیم تا فاصله‌گذاری اجتماعی را با سوءظن همراه کنیم. در مورد بهداشت عمومی هم این موضوع صدق می‌کند.

چنان‌که مارک اسکالر روانشناس می‌گوید، در رفتار ما سیستم ایمنی وجود دارد. در بعد فردی این همان عقب کشیدن از استشمام بوی تعفن است. اما در سطحی پیچیده‌تر این سیستم دفاعی شخصیت‌هایی ضداجتماعی شکل می‌دهد که در مقابل هر چیز ناآشنایی محتاط‌اند، به خصوص کسانی که خارج از دایره مورد اعتماد ما هستند.

برخی محققان معتقدند ارتباطی تاریخی بین شیوع بیماری‌های واگیردار و سیاست‌های مستبدانه وجود دارد. این تئوری تاکید می‌کند که استرس بیماری منجر به واکنش تهاجمی در افراد می‌شود و به بسته شدن هرچه بیشتر جوامع کمک می‌کند.

این فضای حاکم موجب پذیرش کمتر و آمادگی بیشتر برای قربانی کردن آزادی‌های فردی در راستای حفظ امنیت جمع می‌شود.

به نظر می‌رسد چنین نتیجه‌گیری‌ای از رعایت 2 متر فاصله در صف سوپرمارکت غیرمنطقی باشد. من تصور نمی‌کنم قرنطینه یک میل نهفته ژنتیکی به سمت استبداد را در ما فعال کند. حتی واکنشی متضاد با این تئوری منطقی‌تر به نظر می‌رسد. اینکه یک روز ناگهان همه انرژی‌ای که در این مدت ذخیره کرده‌ایم در خیابان‌ها شبیه یک کارناوال آزاد خواهد شد.

اما این آزاد شدن ممکن است دورتر از چیزی باشد که تصور می‌کنیم. در عین حال لزوماً نیاز به یک محقق تکامل نداریم تا این فرضیه را در نظر بگیریم که احساس ناامنی زمینه را برای رشد سیاست‌های مسموم فراهم می‌کند. این درسی است که از رشد بیگانه‌هراسی در اروپا و آمریکا در دهه بعد از بحران اقتصادی می‌گیریم. اتفاقی مشابه در اوایل قرن بیستم هم رخ داده است.

تاریخ سرنوشت ما نیست، پس منطقی است اگر تصور کنیم جوامع در قرن 21 راه‌های جدیدی برای مقابله با عواقب اضطراب و استرس گسترده ابداع خواهند کرد.

برای شروع نگاهی به دنیای دیجیتالی بیندازیم. در شبکه‌های اجتماعی بخش زیادی از زندگی در دوران قرنطینه به اشتراک گذاشته شده است.

مزایا و معایب شبکه‌های اجتماعی در روزهای قرنطینه

قبل از شیوع ویروس کرونا نیز مردم به فضای دیجیتالی پناه می‌بردند و اطلاعاتی را که با تعصب و عقایدشان همسو بود جمع‌آوری می‌کردند یا توسط الگوریتم این شبکه‌ها در اختیار آنان قرار می‌گرفت. شبکه‌های اجتماعی سانتریفوژهای دقیقی هستند که ما را به کانال‌های فرهنگی مجزا هدایت می‌کنند، کانال‌هایی که می‌توانند موتورهای قوی برای شعله‌ور کردن رادیکالیسم یا پارانویا یا پلورالیسم باشند. در چنین فضایی رفتارهای مشترک برجسته می‌شود و نظرات مخالف به هیچ وجه تحمل نمی‌شود.

چنین است که مردم با سرعتی باورنکردنی از بیگانگی به نزاع خونین می‌رسند و تئوری‌های توطئه دوباره شکل می‌گیرند.

در زندگی نرمال این فرایند با مواجهه روزمره با دنیای واقعی کندتر می‌شود. شاید ما در بازی‌های فوتبال یا در اتوبوس شاهد بحث‌های تند نبوده‌ایم، اما هر ارتباطی با دیگران ماهیچه‌های همدلی و دیسیپلین را که تقویت می‌کرده است. ماهیچه‌هایی که حالا ضعیف شده‌اند.

حالا ما در «زوم» دوباره به دایره مورد اعتماد خود برگشته‌ایم. شرایط نباید لزوماً به این صورت باشد. پادزهر این دوقطبی همبستگی است، همبستگی‌ای که هر هفته در تشکر از کادر درمان در مقابل هر خانه‌ای می‌بینیم. تقدیر از کادر درمان در واقع نمودی از روح جمعی است که ایزوله را کمرنگ می‌کند.

ضرورت ایجاد همبستگی اجتماعی

تصاویر این لحظات برای نسل‌ها نماد همبستگی ملی خواهد بود. همان‌طور که تصاویر مردم لندن در پناهگاه‌ها در زمان جنگ جهانی دوم بود. با این تفاوت که در تصاویر تقدیر از کادر درمان جمعیت زیادی را که به هم چسبیده‌اند نخواهیم دید. ما می‌دانیم حس همبستگی وسیعی وجود دارد که می‌تواند پس از سال‌ها شکاف شفابخش باشد. اما اگر همه اینها تنها در حد یک سخنرانی و نطق بماند، به راحتی از بین خواهد رفت. ایجاد همبستگی بین مردم بدون حضور فیزیکی آنها در کنار یکدیگر بسیار دشوار است.

توزیع عادلانه در اقتصاد راه سنتی ایجاد همبستگی است. اما نابرابری اقتصادی تنها شکافی نیست که نیاز به ترمیم دارد.

سیاست قرنطینه بر از خود گذشتگی تمرکز کرده است، بر نیاز به دیسیپلین و چالش سرکوب نیازهای اجتماعی. این‌گونه استنباط می‌شود که به محض به پایان رسیدن محدودیت‌ها بهار خود را نشان خواهد داد و روزهای گذشته بازخواهند گشت. اما ممکن است ویروس کرونا این مکانیسم را پوسانده باشد. شاید برخی از عادت‌های مربوط به اعتماد کردن باید دوباره آموزش داده شوند. ممکن است تلاش فردی و سیاسی برای تمرین برداشتن فاصله اجتماعی نیاز باشد. برای ترمیم آسیبی که کرونا وارد کرده نه فقط به ترمیم اقتصاد بلکه نیاز به ارتباط دوباره فرهنگی داریم.

ما قبل از آنکه بتوانیم دوباره دستان یکدیگر را بگیریم به پیدا کردن راهی برای حس همبستگی نیاز داریم.