بحران سرمایه اجتماعی تهدیدی مهلک‌تر از کروناست/ کرونا نخستین ویروس تهدیدکننده جامعه نیست و بی‌تردید آخرین‌ آنها نیز نخواهد بود/ دانمارک قیمت مواد ضدعفونی‌کننده را کاهش داد تا بازار عطش خرید و کمبود پیدا نکند/ مشکل جامعه امروز ما این است که فراموش کرده‌ایم

اعتمادآنلاین| ویروس کرونا (بیشتر بخوانیم) که به سرعت درحال شیوع و گسترش است علاوه بر عوارض و تبعات جانی و سلامت جامعه، می‌تواند تبعات اجتماعی زیادی در پی داشته باشد.

تبعاتی از جمله پیش آمدن بحران اجتماعی که جمشید قزوینیان، استاد دانشگاه و عضو انجمن متخصصان روابط عمومی و فعال اجتماعی، در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین آن را مهلک‌تر از ویروس کرونا برای جامعه ایرانی خوانده است.

چه نه جامعه به دلایل متعدد به رسانه‌های رسمی و اظهارات مسئولان اعتماد دارند و نه در شرایط بحرانی رواج و گسترش سرسام‌آور ویروس کرونا به یکدیگر رحم می‌کنند، و برای سود بیشتر دست به احتکار اقلام بهداشتی و مورد نیاز مردم می‌زنند (بیشتر بخوانیم) .

بی‌گمان روزی این بحران تمام می‌شود

جمشید قزوینیان، استاد دانشگاه و عضو انجمن روابط عمومی ایران، در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین ، بحران سرمایه اجتماعی را در شرایط فعلی تهدیدی مهلک‌تر از ویروس کرونا قلمداد کرد و گفت: «کرونا ویروس» از کشور چین علاوه بر ایران به بیش از 60 کشور دیگر وارد شده است و با سرعت انتقال و شیوع بسیار زیاد به بحرانی جهانی تبدیل شده و مشکلات بسیاری را برای جامعه‌ جهانی رقم زده است. بی‌گمان روزی این بحران تمام می‌شود و همچون هزاران بیماری ویروسی شایع در جهان از یاد می‌رود؛ اما مساله اصلی ما در ایران کرونا نیست بلکه بحرانی به نام «بحران سرمایه اجتماعی» است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: کرونا نخستین ویروس تهدیدکننده جامعه نیست و بی‌تردید آخرین‌ آنها نیز نخواهد بود و احتمال دارد چندی بعد، ویروس‌های هولناک‌تری از «کووید 19» جای آن را بگیرد. همان‌طور که سیاه‌‌زخم، سم بوتولینوم، طاعون، ابولا و سارس جان بسیاری از مردم جهان را گرفتند و خواهند گرفت.

کرونا نخستین ویروس تهدیدکننده جامعه نیست و بی‌تردید آخرین‌ آنها نیز نخواهد بود. و احتمال دارد چندی بعد، ویروس‌های هولناک‌تری از «کووید 19» جای آن را بگیرد.

قزوینیان توضیح داد: بنا بر اظهارنظر سازمان بهداشت جهانی، کرونا با رعایت مسائل بهداشتی و مراقبت‌های پزشکی کنترل می‌شود؛ با وجود این، نگرانیِ اصلی که به بحران انجامیده، خالی شدن امکانات ایمنی و بهداشتی از بازار و ناامنی ناشی از کمبود لوازم ضروری است.

تب‌زدگی جامعه‌، برای مصون ماندن از خطر ابتلا به کرونا

این فعال اجتماعی یادآور شد: تب‌زدگی جامعه‌ برای مصون ماندن از خطر ابتلا به کرونا، به هجوم بی‌درنگ مردم به داروخانه‌ها تبدیل می‌شود. رویدادی که رویکردی دوسویه دارد: از یک سو، درخواست رو به‌ فزونی جامعه برای تهیه‌ اقلام مصرفی بهداشتی، مانند ماسک و دستکش و مواد ضدعفونی‌کننده، حتی چندین برابر نیاز یک‌ساله؛ از سوی دیگر، سوءاستفاده برخی شرکت‌های تولیدکننده این اقلام با احتکار محصولات خود. بازاری تکراری و آشنا که در آن تولیدکننده، کالا را به سبب تقاضای بسیار با چندین برابر بهای اصلی و به صورت قطره‌چکانی به بازار تزریق می‌کند تا سود بیشتری به دست آورد.

در گرانی کالا نقش دلال و برخی داروخانه‌ها بی‌تاثیر نیست. انبار داروخانه‌ها نیزهمچون انبار تولیدکننده یا واسطه، با افزایش تقاضا انبوه‌تر می‌شود تا بر قیمت کالاهای مورد نیاز مردم بدون احساس گناه بیفزایند.

قزوینیان بازگو کرد: در گرانی کالا نقش دلال و برخی داروخانه‌ها بی‌تاثیر نیست. انبار داروخانه‌ها نیزهمچون انبار تولیدکننده یا واسطه، با افزایش تقاضا انبوه‌تر می‌شود تا بر قیمت کالاهای مورد نیاز مردم بدون احساس گناه بیفزایند. در خبری آمده است، با شیوع ویروس کرونا در کشور دانمارک قیمت مواد ضدعفونی‌کننده در داروخانه‌ها به‌ شدت کاهش یافت تا به منظور پیشگیری، همه قدرت خرید داشته باشند. در دسترس و ارزان بودن کالا سبب می‌شود مردم نیز عطش خرید نداشته باشند؛ بنابراین بازار نیز دچار کمبود نمی‌شود.

خبر قرنطینه تهران باعث هجوم مردم به فروشگاه‌ها و خرید

بیش از اندازه‌ شد

این استاد دانشگاه ادامه داد: پرسشی که مطرح است اینکه ویروس که همان ویروس است! تفاوت فاحش فکری و رفتاری بین مردم کشور ما با دیگر کشورها در چیست؟ چه عواملی باعث پیش آمدن این رخداد شده است؟ چرا با شنیدن شایعه قرنطینه تهران به فروشگاه‌ها هجوم آوردیم و چند برابر مصرف مورد نیازمان کالاهای بهداشتی و ضدعفونی‌کننده خریدیم تا میزان موجودی فروشگاه‌ها کاهش یابد و سودجویان بتوانند قیمت‌ها را چند برابر کنند؟

عضو انجمن متخصصان روابط عمومی کشورهمچنین ادامه داد: به فرض اینکه کالای مورد نیاز چند ماه خانه را نیز انبار کردیم، آیا برای بعد از آن هم فکری کرده‌ایم؟ کمی به عقب برگردیم؛ آیا همین هجوم‌ها به گرانی ارز نینجامید؟ یا گرانی خودرو و مسکن را به دنبال نداشت؟ دود این گرانی‌ها به چشم چه کسی رفت؟

مشکل جامعه امروز ما این است که فراموش کرده‌ایم همگی مسافران یک کشتی هستیم

این فعال اجتماعی ادامه داد: مشکل جامعه امروز ما این است که فراموش کرده‌ایم همگی مسافران یک کشتی هستیم. هر کسی در حال تخریب محدوده‌ای است که در آن نشسته، بدون توجه به تاثیری که کارش بر کل کشتی می‌گذارد و بدون آنکه یادش باشد کشتی با بحران غرق شدن روبه‌روست.

این فعال حوزه روابط عمومی تاکید کرد: مشکل امروز جامعه ما این است که برخی منفعت لحظه‌ای خود را به منفعت درازمدت جامعه ترجیح می‌دهند؛ مشکل جامعه ما این است که در تکاپو هستیم تا خودمان به ویروس کرونا مبتلا نشویم، و خودمان را به وسایل پیشگیری مجهز کنیم؛ اما به این نمی‌اندیشیم که حتی اگر تمام امکانات در دسترس هم باشد، شیوع گسترده این ویروس چه پیامدهای هول‌انگیزی برای جامعه‌ای که در آن زندگی می‌‌کنیم در پی خواهد داشت.

این استاد دانشگاه یادآور شد: چنین رویدادهایی در جامعه بارها دیده شده؛ در واقع، جامعه امروز ما درگیر بحران سرمایه اجتماعی است و موضوعاتی چون کرونا فقط به هویدا شدن این بحران‌های اجتماعی و برداشته شدن نقاب‌ها و آشکار شدن چهره واقعی هنگام بروز بحران می‌انجامد.

بحران اجتماعی یعنی مردم به حرف مسئولان در رسانه‌های رسمی اعتماد نکنند!

این مدیر روابط عمومی برتر کشوری توضیح داد: در ریشه‌یابی چنین رویدادهایی لازم است به شکاف اعتماد شدید بین جامعه اشاره کرد. رسانه‌ها به نقل از مقامات دولتی می‌گویند ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده به اندازه کافی موجود است؛ اما مردم باور نمی‌‎کنند چون نه‌ تنها خلاف این مدعا را می‌بینند بلکه تجربه دروغ‌های پیشین اما مشابه، آجر دیگری از دیوار اعتمادشان برمی‌دارد. در نتیجه، بی‌اعتمادی مهلک‌تر از سونامی کرونا رواج می‌یابد. مردم هراس دارند با کمبود روبه‌رو شوند و به حمایت اجتماعی در مواقع اضطراری امیدی ندارند.

قزوینیان به تجربه گران شدن بنزین و تکذیب آن از سوی مسئولان مربوط قبل از اجرای این تصمیم اشاره کرد و گفت: زمانی رسانه‌های رسمی به نقل از مقامات دولتی گفتند گرانی بنزین شایعه است و بنزین گران نمی‌شود؛ اما چندی نگذشت که در سکوت خبری و به‌ طور کاملاً ناگهانی بنزین گران شد و بحران ملی رخ داد و هزینه‌های جبران‌ناپذیری بر جای گذاشت.

در غیاب همین شفافیت‌ها، مردم اعتمادشان را به رسانه‌های رسمی نیز از دست داده‌اند و به شبکه‌های اجتماعی روی آورده‌اند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: در غیاب همین شفافیت‌ها، مردم اعتمادشان را به رسانه‌های رسمی نیز از دست داده‌اند و به شبکه‌های اجتماعی- که مرکز پخش اخبار غیرموثق و شایعات است- روی آورده‌اند. مردم به آمارهای شبکه‌های غیررسمی در مورد شیوع بیماری کرونا، تعداد مبتلایان و کشتگان باور بیشتری دارند تا آمارهایی که از رسانه ملی به نقل از وزیر بهداشت اعلام می‌شود. بدین ترتیب، فاجعه درست از همین‌جا رخ می‌دهد.

عضو انجمن روابط عمومی ایران افزود: چرایی اعتماد مردم به رسانه‌های بیگانه و شبکه‌های غیررسمی اجتماعی به جای رسانه‌های رسمی کشور پرسشی است که پاسخش را باید در شیوه اطلاع‌رسانی جست‌وجو کرد. موضوعاتی همچون افزایش لجام‌گسیخته قیمت‌ها، بحران بنزین، حادثه هواپیمای اوکراینی در سکوت خبری یا اعلام غیرواقعیِ خبرها در رسانه‌های رسمی به بی‌اعتمادی مردم دامن زد و زمینه گرایش آنها را به رسانه‌های بیگانه، شبکه‌های اجتماعی و شبکه‌های غیررسمی بیش از پیش مهیا کرد.

مردم نگران هستند که گرانی‌های ناشی از تورم دوباره تکرار شود و مسئولان از هر اقدامی برای کنترل قیمت‌ها عاجز باشند.

قزوینیان عنوان کرد: مردم امید ندارند با کسانی که احتکار، اختلاس یا بی‌اخلاقی می‌کنند با قاطعیت برخورد شود. مردم نگران هستند که گرانی‌های ناشی از تورم دوباره تکرار شود و مسئولان از هر اقدامی برای کنترل قیمت‌ها عاجز باشند؛ همان‌گونه که در بحران افزایش قیمت‌ها نتوانستند کاری از پیش برند!

سرمایه اجتماعی راه درمان همه مشکلات جوامع مدرن است

این استاد دانشگاه ابراز تاسف کرد: متاسفانه سرمایه اجتماعی که آن را «راه درمان همه مشکلات» جامعه مدرن دانسته‌اند در کشور ما رو به نابودی است و بی‌شک توجه ویژه به بازتولید و افزایش سرمایه اجتماعی که درمان تمامی مشکلات اجتماع کنونی است باید جدی گرفته شود.

عضو انجمن متخصصان روابط‌عمومی کشور همچنین گفت: بازتولید سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی منوط به حسن کارکرد حاکمیت سیاسی است و به شیوه عملکرد دولت‌ها و نظام قانون‌گذاری بستگی دارد. بنابراین مؤلفه‌های گوناگونی برای رسیدن به آن نقش دارند. نقش نخبگان سیاسی برای بازتولید اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی امیدوارکننده است؛ از جمله راهکارهای موثر می‌توان به پرهیز از اعلام برنامه‌های خیال‌پردازانه، شفافیت در عملکردهای مالی و اقتصادی، مبارزه واقعی با فساد و از همه مهم‌تر داشتن شفافیت و صداقت با مردم اشاره کرد.

نقش نخبگان سیاسی برای بازتولید اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی امیدوارکننده است. اگر به بازتولید سرمایه اجتماعی توجه نشود، تنها راه گذار از بحران‌ها مسدود خواهد شد.

قزوینیان تاکید کرد: ویروس کرونا، آلودگی هوا، تحریم‌های ظالمانه، قیمت‌های سر به فلک‌ کشیده، بی‌عدالتی‌های اقتصادی و تمامی مشکلات جامعه را می‌توان با رعایت مصداق‌های سرمایه اجتماعی از جمله برانگیختن حس همدلی، گسترش اعتماد عمومی، ازخودگذشتگی و وفاق ملی، حمایت اجتماعی و مشارکت اجتماعی برطرف کرد.

این استاد دانشگاه در پایان گفت: پیش‌بینی‌ها و پژوهش‌های علمی نشان می‌دهد که ویروس کرونا تا چند ماه دیگر و با تغییر فصل مهار می‌شود؛ اما در آینده‌ای نه‌چندان دور درگیر بحران‌های دیگری خواهیم شد. اگر به بازتولید سرمایه اجتماعی توجه نشود، تنها راه گذار از بحران‌ها مسدود خواهد شد. آن‌گاه می‌بایست در انتظار فاجعه‌های بزرگ اجتماعی باشیم. کرونا مساله نیست؛ مساله بحران سرمایه اجتماعی است.