فوتبال انزو مارسکا تا چه اندازه به فوتبال گواردیولا شباهت دارد؟/ جانشین پپ در آب‌نمک

مقایسه شدن با پپ گواردیولا برای انزو مارسکا چیز تازه‌ای نیست. این مربی ۴۵ ساله در دوران مربیگری‌اش در پارما، لسترسیتی و چلسی بارها با این پیشنهاد مواجه شده که او نسخه‌ای رقیق ‌شده از دوست و همکار سابقش است؛ مقایسه‌ای که همواره سعی کرده آن را کنار بزند. اما حالا این قیاس‌ها وارد سطحی کاملا جدید شده‌اند.

به گزارش روزنامه اعتماد و به نقل از اتلتیک، طبق گزارش دیوید اورنستین از نشریه «اتلتیک» در روز پنجشنبه، مارسکا یکی از گزینه‌های اصلی منچسترسیتی است؛ در صورتی که پپ گواردیولا تابستان آینده این باشگاه را ترک کند.

سیتی برنامه‌ریزی‌های جایگزین را جلو برده، زیرا این انتظار رو به افزایش است که این فصل، آخرین فصل مربی کاتالان باشد. برخی از هواداران سیتی شاید در نگاه اول به شایستگی‌های مارسکا برای نشستن روی نیمکت بزرگ‌ترین مربی تاریخ باشگاه‌شان - یکی از تأثیرگذارترین ذهن‌های تاکتیکی تاریخ فوتبال - تردید داشته باشند. اما اگر تعصب را کنار بگذاریم و فهرستی را در نظر بگیریم که هوگو ویانا، مدیر ورزشی سیتی، در صورت جست‌وجوی جانشین گواردیولا به دنبال آن خواهد بود، موارد زیادی تیک می‌خورند: 

مربی‌ای با سبکی همسو با فوتبالی که بیشترین موفقیت را برای باشگاه به ارمغان آورده؟ بله. 

مربی‌ای با تجربه فشارها و سختی‌های لیگ برتر؟ بله.

مربی‌ای که در کنار خود گواردیولا کار کرده؟ بله.

حتی می‌توان گزینه غیرقابل اندازه‌گیری «درک باشگاه» را هم تیک زد؛ چرا که مارسکا در فصل ۲۱-۲۰۲۰ به عنوان سرمربی تیم توسعه نخبگان منچسترسیتی، قهرمان لیگ برتر ۲ شد و سپس در فصل ۲۳-۲۰۲۲ دستیار گواردیولا بود؛ همان سالی که سیتی سه‌گانه تاریخی را فتح کرد.

تمایل گواردیولا به تعریف و تمجید از مربیان حریف گاهی می‌تواند نمایشی به نظر برسد، اما اظهارات اخیر او درباره مارسکا، یکی از صریح‌ترین تأییدها برای یک جانشین احتمالی است.

گواردیولا اوایل همین ماه گفت: «انزو مارسکا یکی از بهترین مربیان دنیاست. او را خیلی خوب می‌شناسم، اما کاری که در چلسی انجام داده آن‌ طور که باید دیده نشده است. قهرمانی در جام جهانی باشگاه‌ها، لیگ کنفرانس و صعود به لیگ قهرمانان اروپا با تیمی جوان در لیگی به این سختی، واقعا استثنایی است.»

سرمربی جدید چلسی ارتباط نزدیکی با گواردیولا در منچسترسیتی داشته اما شباهت‌هایشان دقیقا در چیست؟

دلایل موجهی وجود دارد که نشان می‌دهد مارسکا شایسته تحسین بیشتری بابت کاری است که از تابستان ۲۰۲۴ در چلسی انجام داده. در فاز هجومی، از ابتدای فصل گذشته فقط لیورپول و منچسترسیتی میانگین امید گل (xG) بهتری نسبت به چلسی مارسکا دارند (۱.۸ به ازای هر ۹۰ دقیقه). در فاز دفاعی نیز اختلاف بسیار اندک است: چلسی ۱.۳ xG دریافت‌شده در هر ۹۰ دقیقه، در برابر ۱.۲ برای سیتی. عبارت‌هایی مثل «پپ رژیمی» یا «پپ لایت» پیش‌تر به عنوان انتقاد از سبک مارسکا استفاده می‌شدند، اما در بستر اخبار اخیر، این مقایسه‌ها احتمالا برای هواداران سیتی دلگرم‌کننده است. از نظر تاکتیکی، این شباهت‌ها کاملا واقعی هستند. گواردیولا و مارسکا هر دو با وسواس فراوان به ساخت یک سیستم منسجم مبتنی بر مالکیت توپ می‌پردازند و موفقیت خود را بر اصول بازی پوزیسیونی (juego de posición) بنا کرده‌اند؛ جایی که بازیکنان برای شکستن ساختار حریف، فضاهای مشخصی از زمین را اشغال می‌کنند.

یکی از شباهت‌های اصلی، شیوه ساخت بازی از عقب زمین است. در این سیستم، اغلب یکی از مدافعان کناری به داخل می‌آید تا همراه با یک هافبک دوگانه، آرایش ۳-۲-۵ را هنگام عبور توپ از خطوط زمین شکل دهد. نمونه آن در بازی خانگی اخیر چلسی مقابل اورتون دیده شد؛ جایی که مالو گوستو، مدافع راست، در کنار ریس جیمز در میانه میدان قرار گرفت. مارسکا بارها مدافع کناری معکوس‌شونده را تغییر داده، اما این کار نیازمند بازیکنانی بسیار فنی است؛ یا به تعبیر خود مارسکا، بازیکنانی که بتوانند «در شلوغی بازی کنند.»

در حالی که این شیوه ساخت بازی به ایجاد برتری عددی در مرکز زمین کمک می‌کند، نباید فراموش کرد که چنین آرایشی در نهایت ماهیتی دفاعی هم دارد.

مارسکا در سال ۲۰۲۳ به نشریه «صدای مربیان» گفت: «یکی از دلایلی که مدافع کناری را به داخل می‌آوریم، جلوگیری از ضدحملات و دفاع بهتر در لحظه‌ای است که توپ را از دست می‌دهیم.» دفاع بازمانده قدرتمند؛ برای کسانی که اصطلاحات فنی را دوست دارند.

گواردیولا در این فصل شکل ساخت بازی سیتی را غیرقابل پیش‌بینی‌تر کرده، اما ایده‌های پایه همچنان مشابه‌اند. در آخرین بازی لیگ قهرمانان سیتی مقابل رئال مادرید، آرایش ۳-۲ به روش‌های مختلفی ایجاد شد: یا با عقب آمدن یک هافبک (مثل فیل فودن) یا با حمایت مدافع کناری (نیکو اورایلی).

این اصول برای هر دو مربی سیال و انعطاف‌پذیر طراحی شده‌اند، اما اگر یک گام عقب برویم و ساختار کلی رایج چلسی و منچسترسیتی در فصل گذشته را بررسی کنیم، الگوها به‌وضوح نمایان می‌شوند: کنترل در مرکز زمین، شبکه‌سازی در کناره‌ها و تسلط سرزمینی که حریف را در یک‌سوم دفاعی خودش حبس می‌کند. این شباهت، قانع‌کننده است.

از نظر کیفی، گواردیولا در این فصل تغییرات بیشتری در آرایش سیتی ایجاد کرده؛ با چرخش‌های بیشتر بین مدافعان کناری کلاسیک و وینگرهایی که به داخل می‌آیند. هدف این است که مرکز زمین اشباع شود و فضا در کناره‌ها باز شود، اما اصول بنیادین تقریبا دست‌نخورده باقی مانده‌اند.همین اصول سرسختانه در مارسکا است که او را برای تصمیم‌گیرندگان اصلی سیتی جذاب می‌کند. تحسین متقابل او از گواردیولا همواره پابرجا بوده و مربی کاتالان پایه نگاه مارسکا به فوتبال است.

درون این چارچوب، جای انعطاف وجود دارد، اما سبک صبورانه و حساب‌ شده همچنان در قلب تفکر هر دو مربی قرار دارد. همانطور که آمار نشان می‌دهد، در این فصل هیچ تیمی به اندازه چلسی و منچسترسیتی پاس در هر توالی بازی ندارد و هیچ تیمی با سرعت مستقیم کمتری توپ را به جلو منتقل نمی‌کند.

کنترل «ریتم» کلمه کلیدی است؛ مفهومی که هر دو مربی به آن افتخار می‌کنند. تیمی که بتواند ضرباهنگ و سرعت بازی را کنترل کند، اغلب تیم مسلط میدان است. آمارها نیز نشان می‌دهد که مارسکا تا چه حد مشتاق بوده اقتدار خود را بر تیم جدیدش تحمیل کند؛ به‌ طوری که سهم حملات با سرعت بالا نسبت به دو فصل قبل در استمفوردبریج کاهش یافته است. نکته قابل توجه اینکه این کار، سبک مالکانه چلسی را دوباره به فوتبال گواردیولا نزدیک‌تر کرد.

احتمال جدایی گواردیولا از سیتی، شباهت‌هایی با خروج یورگن کلوپ از لیورپول دارد. تیم جذب بازیکن لیورپول مجبور بود سرمربی‌ای پیدا کند که اصول موجود را ادامه بدهد، نه اینکه دفترچه تاکتیکی را پاره کند و از نو شروع کند. با انتخاب آرنه اسلات، این گذار آنقدر نرم بود که لیورپول در همان فصل نخست به قهرمانی رسید.

برای سیتی، مربیان کمی وجود دارند که از نظر سبکی تا این حد به سرمربی فعلی‌شان نزدیک باشند. وینسنت کمپانی، میکل آرتتا و ژابی آلونسو همگی زیرنظر یا در کنار گواردیولا کار کرده‌اند و حالا بدون تعجب، هدایت سه تیم نخبه اروپا را بر عهده دارند. مارسکا نیز هرچند هنوز در حال یادگیری است، در همین دسته قرار می‌گیرد.