چرا نرخ ارز طی روزهای اخیر رکوردشکنی کرد؟

امیرمحمد گلوانی کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین درباره دلایل رکوردشکنی نرخ ارز و عوامل مؤثر بر آن توضیح داد: ریشه‌ افزایش نرخ ارز در شرایط کنونی، همان عوامل بنیادی کلاسیک است که از سال ۱۳۹۰ و با آغاز تحریم‌های گسترده آمریکا با آن مواجه بودیم. البته برخی عوامل که آن زمان وجود نداشتند، امروز به این شرایط اضافه شده‌اند و در عین حال، برخی مزیت‌ها هم اکنون در دسترس ماست که در گذشته نبود؛ به عنوان مثال، سه سال سیاست پولی انقباضی اعمال شده است. اگر این سیاست نبود و نرخ اوراق با درآمد ثابت به حدود ۴۰ درصد نمی‌رسید، جهش‌های ارزی در این سه سال بسیار شدیدتر بود.

گلوانی در ادامه به برخی سیاست‌ها و نابخردی‌هایی اشاره کرد که باعث فشار بر بازار ارز شده است: یکی از مهم‌ترین عوامل، افزایش فاصله نرخ دلار نیما و بازار آزاد است که موجب کاهش ارزآوری و ایجاد صف‌های طولانی برای واردات شده است. در نتیجه، واردکنندگانی که ناچار به تأمین مواد اولیه هستند، مجبورند از بازار آزاد خرید کنند و این فشار بر نرخ دلار بازار آزاد را افزایش می‌دهد.

او همچنین به تقاضای فصلی ارز اشاره کرد و گفت: به طور معمول، آذر تا بهمن، پیک تقاضای دلار است و این روند در ۱۵ سال اخیر بارها تکرار شده است. تنها سالی که نرخ ارز در پاییز و زمستان افزایش نداشت، سال ۱۳۹۲ بود که با تغییر دولت و خوش‌بینی نسبت به مذاکرات، افزایش تقاضا رخ نداد.

کارشناس اقتصادی ادامه داد: در اقتصادی با تورم نقطه‌ای بیش از ۵۰ درصد، طبیعی است که نرخ انتهای سال با ابتدای سال متفاوت باشد. عواملی مانند رشد نقدینگی، تورم داخلی نسبت به تورم جهانی و به ویژه خروج سرمایه، همچنان فشار بر بازار ارز را حفظ کرده است. به عنوان نمونه، تراز پرداخت‌های تجاری کنترل شد، اما خروج سرمایه همچنان بالا بود و حتی بیش از ۲۰ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۲ برآورد می‌شود، که این موضوع ناترازی پرداخت‌ها و فشار بر نرخ ارز را تشدید می‌کند.

گلوانی درباره روند رکوردشکنی نرخ ارز گفت: اگر شوک جدیدی به اقتصاد وارد نشود و فروش نفت ادامه یابد، می‌توان نرخ حدود ۱۴۰ هزار تومان را برای سال آینده متصور شد. معمولاً نرخ‌ها در دی و بهمن بالاتر از آذر هستند و تنها اگر دلار به بالای ۱۴۵ هزار تومان برسد، می‌توان گفت بیش از نرخ واقعی خود ارزش‌گذاری شده است.

در پایان، درباره مداخله بانک مرکزی، او گفت: مداخله بانک مرکزی به شکل کلاسیک، یعنی ارزپاشی در بازار آزاد، تاثیر میان‌مدت یا بلندمدت ندارد و تنها یک مسکن کوتاه‌مدت است. مداخله مؤثر نیازمند ابزارهای نوین مانند اوراق با درآمد ثابت ارزی، بازار فردایی و معاملات آتی است که متأسفانه با موانع قانونی، حقوقی و تکنولوژیکی مواجه هستند. امیدوارم بانک مرکزی از روش ارزپاشی گسترده استفاده نکند، زیرا ممکن است جهش‌های ارزی بعدی را تشدید کند.