ترکیه به تبعات امضای توافق معادن نادر بین اوکراین و آمریکا چگونه می‌نگرد؟

روزنامه ینی شفق ترکیه اخیراً تحلیلی در رابطه با تبعات امضای توافقنامه معادن نادر بین ایالات متحده و اوکراین منتشر و تلاش کرد تا به این پرسش پاسخ دهد که آیا این توافق می‌تواند صلح برای کی‌یف به همراه آورد؟

گزیده‌ای از این مقاله که به قلم قدیر اوستون منتشر شده در پی می‌آید:

با امضای توافقنامه‌ای در زمینه معادن نادر میان ایالات متحده و اوکراین، انتظار می‌رود تنش‌ها در روابط دوجانبه تا حدی کاهش یابد. دونالد ترامپ که با وعده پایان دادن به جنگ اوکراین «در عرض ۲۴ ساعت» در انتخابات پیروز شد، زلنسکی و پوتین را به آغاز گفت‌وگوهای صلح فرا خواند، اما وقتی به سرعت به خواسته‌های خود نرسید، تمرکزش را بر کمک‌های آمریکا به اوکراین گذاشت و فشار سنگینی بر زلنسکی وارد کرد.

او خواستار بازپرداخت کمک‌های گذشته شد و پیشنهاد داد کمک‌های آینده نیز به صورت وام ارائه شود. زلنسکی در برابر شروطی مانند پذیرش دستاوردهای ارضی روسیه با شرایط دشواری مواجه شد و در نهایت دیدارش از کاخ سفید به شکستی آشکار انجامید.

با این حال، امضای توافقنامه عناصر نادر نشان می‌دهد که اوکراین توانسته روابط خود با واشنگتن را تا حدودی سامان دهد.

• آیا حمایت آمریکا ادامه خواهد یافت؟

توافقنامه اخیر شامل تعهد ایالات متحده به حمایت از «امنیت، رفاه و بازسازی» اوکراین است که به عنوان نخستین تعهد رسمی از سوی دولت ترامپ تلقی می‌شود.

ترامپ، زلنسکی را «فروشنده‌ای بسیار ماهر» توصیف کرده و گفته او توانسته هر آنچه را از آمریکا می‌خواست، به دست آورد.

ترامپ همچنین اعلام کرد که کمک‌های آمریکا به اوکراین به ۳۵۰ میلیارد دلار رسیده و بر لزوم بازگرداندن این مبالغ تاکید کرد، اما نبود بندی درباره بازپرداخت در این توافقنامه، یک پیروزی برای اوکراین محسوب می‌شود.

از سوی دیگر، نبود اشاره به تضمین‌های امنیتی مورد نظر زلنسکی در هر گونه توافق صلح نشان می‌دهد که واشنگتن آمادگی ارائه چنین تضمین‌هایی را ندارد.

گرچه این توافقنامه فاقد تضمین‌های امنیتی یا حمایت نظامی مشخص است، اما به عنوان توافقی اقتصادی میان آمریکا و اوکراین، عباراتی مانند «همگرایی راهبردی» و «حمایت از امنیت» را در بر دارد.

همان‌طور که ترامپ پیش‌تر گفته بود، مشارکت شرکت‌های آمریکایی در پروژه‌های مرتبط با معادن نادر به معنای حضور منافع آمریکا در خاک اوکراین است.

ترامپ بر این باور است که روسیه از حمله به این منافع خودداری خواهد کرد، که می‌توان آن را نوعی تضمین امنیتی تلقی کرد.

با این حال، در شرایط جنگی کنونی، بعید است شرکت‌های آمریکایی فوراً فعالیت‌های استخراج یا توسعه این عناصر را آغاز کنند. از این‌ رو، می‌توان گفت این توافقنامه بیش از آن‌که ماهیت عملیاتی داشته باشد، پیامی سیاسی مبنی بر این است که آمریکا هنوز از اوکراین دست نکشیده و به نوعی از آن حمایت خواهد کرد.

• آیا روسیه پای میز مذاکره خواهد آمد؟

با وجود دعوت‌های مکرر ترامپ و تلاش‌های دیپلماتیک، او نتوانست پوتین را به خواسته‌هایش وادار کند؛ موضوعی که در نهایت به امضای توافقنامه معادن نادر با اوکراین منجر شد. ترامپ در مورد پوتین گفته است: «شاید او نمی‌خواهد جنگ را تمام کند، فقط وقت‌کشی می‌کند» و همچنین تهدید به نابودی اقتصاد روسیه کرده است.

اما این فشارها بر پوتین اثربخش نبودند. هرچند روسیه گفته آماده توافق صلح با آمریکاست، اما سرعت پیشرفت مذاکرات مطابق با خواسته ترامپ نیست. به وضوح مشخص است که ترامپ نتوانسته فشار کافی بر پوتین وارد کند تا او را پای میز مذاکره بکشاند، با وجود آن‌که از تلفات انسانی گسترده در دو طرف ابراز نارضایتی کرده و از حملات اخیر روسیه خشمگین است.

شاید ترامپ در آینده از تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی استفاده کند، اما اثربخشی این روش نیز محل تردید است. علاوه‌ بر این، ترامپ تمایلی ندارد به طور کامل به سیاست فشار بازگردد، زیرا این به معنای بازگشت به سیاست‌های دولت بایدن خواهد بود.

اظهارات وزیر امور خارجه روبیو و نماینده ویژه ترامپ، ویتکوف، نشان می‌دهد که مذاکرات با روسیه فقط درباره اوکراین نیست. ویتکوف گفته است که پوتین به دنبال فرصتی برای گشایشی تازه در روابط با آمریکاست، و روبیو نیز تاکید کرده هر دو طرف باید برای رسیدن به توافق درباره اوکراین، از بخشی از خواسته‌های خود چشم‌پوشی کنند. این سخنان نشان می‌دهد که آمریکا روابط خوب با خود را به عنوان امتیازی در برابر توافق اوکراین پیشنهاد می‌دهد.

 باید اظهارات اخیر ترامپ را در همین چارچوب دید؛ جایی که گفته بود اوکراین در دوره اوباما شبه جزیره کریمه را از دست داد و اصرار بر بازپس‌گیری آن منطقی نیست.

روشن است که دولت ترامپ اعتقادی به موفقیت سیاست فشار اقتصادی بر روسیه ندارد و نمی‌خواهد به کمک‌های نظامی به اوکراین بازگردد، اما حتی اگر واشنگتن موفق به جلب رضایت پوتین برای امضای توافقنامه شود، تضمینی برای پایبندی او به آن وجود ندارد. از این‌ رو، آمریکا تلاش دارد با وعده روابط بهتر، روسیه را ترغیب به توافق کند.

امضای توافقنامه عناصر نادر میان واشنگتن و کی‌یف در حالی صورت می‌گیرد که هنوز امکان نشاندن روسیه پای میز مذاکره فراهم نشده، و این برای اوکراین یک پیشرفت مثبت به شمار می‌آید. با این حال، میزان پیشرفت مذاکرات با پوتین و جزئیات امتیازاتی که مورد بحث قرار گرفته‌اند، همچنان نامشخص است. اظهارات ترامپ نشان می‌دهد او بر این باور است که اوکراین باید از ادعای مالکیت بر کریمه صرف نظر کرده و دستاوردهای سرزمینی کنونی روسیه را بپذیرد.

در مقابل، آمریکا احتمالاً رفع تحریم‌ها و وعده بهبود روابط را به عنوان مشوق‌هایی برای توقف جنگ پیشنهاد می‌دهد.

با این‌ حال، دستیابی به توافقی جامع و پایدار بسیار دشوار است، زیرا پوتین هنوز اوکراین را به عنوان کشوری مستقل به رسمیت نمی‌شناسد و شروطی غیرقابل قبول برای کی‌یف مطرح می‌کند تا زمان بخرد.

می‌توان گفت ترامپ ابزار لازم برای کشاندن پوتین پای میز مذاکره را در اختیار دارد، اما نمی‌خواهد از آنها استفاده کند. در این شرایط، تنها گزینه پیش روی واشنگتن متقاعد کردن پوتین است، که این امر مستلزم آن است که اوکراین امتیازاتی بسیار فراتر از روسیه بدهد. اگر آمریکا نتواند مذاکرات مستقیم را آغاز کند، ممکن است ترامپ ناخواسته ناچار شود به سیاست فشار علیه روسیه بازگردد.