همه اهداف نتانیاهو از سفر به آمریکا و دیدار با ترامپ؛ قمار بزرگ نخستوزیر اسرائیل چیست؟
محمدرضا بابایی نوشت: مرحله دوم آتشبس غزه، مرحله سرنوشتسازی است که میتواند مقدمهای برای پایان جنگ یا آغاز از سرگیری نبرد در غزه باشد. آزادی تمامی گروگانهای اسراییلی در ازای عقبنشینی اسراییل از نوار غزه یک قمار سیاسی بزرگ برای نتانیاهو میباشد و چه بسا یکی از علل اصلی سفر وی به امریکا و دیدار با ترامپ باشد.

«نتانیاهو و ترامپ به دنبال ترسیم الگوی سیاسی-امنیتی جدید در خاورمیانه عربی هستند» عنوان یادداشت محمدرضا بابایی برای روزنامه اعتماد است که در آن آمده؛ در سایه تحولات سیاسی و امنیتی دراماتیکی و در عین حال دومینووار در منطقه، شکل و الگوی منازعات در خاورمیانه تغییرات بنیادینی را تجربه کرده است. ترور رهبران و فرماندهان کلیدی حزبالله و حماس، حمله نظامی اسراییل به خاک لبنان و در نهایت سقوط حکومت اسد در سایه آینده سیاسی مبهم سوریه از جمله تحولاتی بود که رهبران اسراییل را برای ترسیم مجدد هندسه مناسبات امنیتی و سیاسی منطقه ترغیب نمود. این امر، مستلزم گفتوگوهای موثر با مقامات جدید کاخ سفید و در راس آنها دونالد ترامپ میباشد. هدف سفر اخیر بنیامین نتانیاهیو به واشنگتن و دیدار با رییسجمهور جدید امریکا در همین راستا است. این گفتوگوهای دوجانبه بیشتر حول محور مرحله دوم آتشبس غزه، آینده سیاسی سوریه در دوران پسا اسد و در نهایت مساله استمرار حضور نظامی اسراییل در لبنان میباشد.
معامله قرن: ترسیم الگوی سیاسی و امنیتی جدید در خاورمیانه
در طول بیش از هفت دهه گذشته، طرحها و ابتکارهای زیادی برای حل منازعات اعراب و اسراییل مطرح شده است که همه آنها تا امروز به شکست محکوم شدند. دونالد ترامپ در دوره اول ریاستجمهوری خود با ابتکار طرح «معامله قرن» درصدد بود علاوه بر پایان دادن منازعات اعراب و اسراییل، کشورهای عربی منطقه را به صلح و عادیسازی روابط دیپلماتیک با اسراییل ترغیب نماید. ساز و کارهای اجرایی طرح «معامله قرن» و مساله دولت مستقل فلسطین و آینده فلسطینیان ساکن کرانه باختری و نوار غزه در هالهای از ابهام قرار داشت؛ با این وجود، این طرح خاورمیانه را به دو بلوک طرفدار عادیسازی روابط با اسراییل و مخالفان اسراییل تقسیم کرد.امارات متحده عربی، بحرین و مراکش و چه بسا عربستانسعودی در آینده نزدیک در گروه اول قرار گرفتند. ایران و محور مقاومت که کنشگران سیاسی دولتی و غیردولتی را در خود جای داده است در ذیل گروه دوم قرار دارند. هدف اصلی طرح «معامله قرن» صرفا به حل منازعات اعراب و اسراییل که چند دهه است بر مناسبات سیاسی منطقه سایه افکنده است، خلاصه نمیشود. هدف بلندمدت این طرح، خاورمیانه منهای ایران است. خاورمیانهای نوین با مناسبات سیاسی و امنیتی جدید که ایران و بازیگران دولتی و غیردولتی متحد آن، نقشی در شکلگیری یا کنشگری در آن را ندارند.
جنگ غزه؛ گامی بزرگ در راستای پیشبرد معامله قرن
عملیات 7 اکتبر 2023 پیامدهای سیاسی قابلتوجهی برای حماس و محور مقاومت به دنبال داشت. در رابطه با حماس، اگر چه این گروه با وجود حدود یک سال و نیم نبرد توانست قدرت نظامی خود را تا حدودی حفظ نماید اما ترور رهبران سیاسی و فرماندهان کلیدی این گروه از یکسو و مساله بازسازی مجدد غزه و بازگشت آوارگان ازجمله مهمترین چالشهایی هستند که آینده سیاسی حماس در نوار غزه را با چالشهای جدی مواجه میکند. در آن سوی جبهه، بنیامین نتانیاهو نیز با چالشهای جدی از سوی افکار عمومی و برخی از چهرههای شاخص کابینهاش روبهرو است. جناح رادیکال نتانیاهو را به مماشات با حماس و ناکامی در نبرد غزه متهم میکنند و خانواده گروگانهای اسراییلی و معترضان همسو با آنها خواستار پایان جنگ و بازگشت گروگانها به خانههایشان هستند. بازگشت دوباره ترامپ به کاخ سفید، میتواند فرصت سیاسی مناسبی را برای نتانیاهو فراهم کند تا بتواند جنگ غزه را در بهترین حالت به سود و در بدترین حالت با کمترین هزینه سیاسی تمام نماید. در وهله نخست، اتمام مرحله نخست آزادی گروگانهای اسراییلی و اسیران فلسطینی، طرفهای فلسطینی و اسراییلی را یک قدم به پایان جنگ نزدیک کرده است اما هنوز موانع جدی برداشته نشده است. مرحله دوم آتشبس غزه، مرحله سرنوشتسازی است که میتواند مقدمهای برای پایان جنگ یا آغاز از سرگیری نبرد در غزه باشد. آزادی تمامی گروگانهای اسراییلی در ازای عقبنشینی اسراییل از نوار غزه یک قمار سیاسی بزرگ برای نتانیاهو میباشد و چه بسا یکی از علل اصلی سفر وی به امریکا و دیدار با ترامپ باشد.
لبنان و تلاش برای انزوای سیاسی حزبالله
آتشبس شکننده لبنان اثبات کرد که اسراییل رغبتی به عقبنشینی کامل از جنوب لبنان را ندارد. ایالاتمتحده امریکا و اسراییل سیاست متفاوتتری را در قبال لبنان و حزبالله اتخاذ کردند. واشنگتن درصدد است تا از طریق حمایت از جریانهای سیاسی مخالف ایران و حزبالله، نفوذ سیاسی حزبالله را به تدریج تضعیف و درنهایت مقدمه را برای خلع سلاح نهایی حزبالله فراهم نماید. ایالات متحده و اسراییل ترجیح میدهند تا حزبالله را از طریق ابزار دیپلماسی و عملیات نظامی محدود از معادلات سیاسی لبنان حذف کنند، زیرا مداخله نظامی و تشدید تنش منتج به جنگ داخلی دوم لبنان با چاشنی فرقهگرایی مذهبی خواهد شد که میتواند عواقب جبرانناپذیری برای لبنان و همسایگانش داشته باشد. از سوی دیگر، سقوط حکومت بشار اسد به نوعی حلقه انزوای حزبالله را تنگتر کرد. اگر چه حکومت سابق سوریه به دلیل شرایط سیاسی و اقتصادی حاکم بر کشور، مواضع منفعلانهای را در قبال جنگ غزه و حمله اسراییل به لبنان اتخاذ کرده بود، اما سوریه نقش لجستیکی مهمی را برای محور مقاومت در مواجهه با اسراییل ایفا میکرد.
سوریه در هالهای از ابهام
سقوط دولت بشار اسد در سوریه، شکل منازعات داخلی و الگوی مناسبات خارجی دمشق را تغییر داد. سوریه در حال حاضر دیگر متحد ایران و محور مقاومت نیست و درصدد تقویت مناسبات دیپلماتیک خود با ترکیه و عربستانسعودی است که هر دو از رقبای ژئوپلیتیکی سرسخت ایران میباشند. حکومت جدید دمشق با چالشهای سیاسی و امنیتی جدی در داخل مواجه است. مساله آینده سیاسی کردهای سوریه و حضور نظامی نیروهای خارجی در کشور، اصطکاک و درگیری برخی عناصر حکومت جدید با اقلیتهای مذهبی و بیاعتمادی آنها به حکومت دمشق ازجمله چالشهای امنیتی داخلی هستند که سوریه در حال حاضر با آن مواجه است. فضای سیاسی امنیتی حاکم بر سوریه دست دشمن قدیمی این کشور یعنی اسراییل را برای انجام عملیات نظامی در خاک سوریه و تصرف بخشی از خاک این کشور باز کرد. زمینهای اشغال شده جدید در سوریه حکم برگ برنده را برای اسراییل در جنگ یا صلح با دمشق خواهد داشت. در صورت تثبیت حاکمیت دمشق بر شرق و شمال شرق سوریه، سناریوی گفتوگو میان دمشق و تلآویو مطرح خواهد شد، زمین در برابر صلح و چه بسا امتیازاتی فراتر از آن تا از این طریق، سوریه جدید نیز مانند مصر دوران سادات به خیل دوستان اسراییل ملحق شود. اما در صورت ادامه این وضع و ناکامی حکومت جدید در مدیریت اوضاع سیاسی و امنیتی سوریه، احتمال آغاز عملیات نظامی اسراییل در سوریه چندان دور از انتظار نیست؛ ضعف حکومت مرکزی در استان درعا و قنیطره و رغبت دروزیهای استان السویدا برای ایجاد یک واحد سیاسی خودمختار با حمایت اسراییل و بیاعتمادی آنها به حکومت جدید دمشق، بهانههای لازم را برای حاکمان تلآویو ایجاد میکند تا آغازگر یک جنگ جدید اما اینبار در سوریه باشند.
دیدگاه تان را بنویسید